Drodzy Rodzice
Rozpoczynamy kolejny rok szkolny, czyli logopedyczne potyczki, które będą prowadzone przez zabawę
z wykorzystaniem odpowiednio dobranych pomocy, zabawek edukacyjnych oraz kart pracy. Od miesiąca września, za Państwa zgodą, badaniem logopedycznym zostaną objęte dzieci 4-6 – letnie. Stosowany test przesiewowy posłuży do przeprowadzenia badań, których celem jest dokonanie orientacyjnej oceny stanu mowy oraz oceny sprawności aparatu artykulacyjnego (niepokojące objawy to: oddychanie przez usta, brak pionizacji języka, ssanie kciuka, krótkie wędzidełko języka, zaburzenia zgryzu). Na podstawie wyników testu zostanie ustalone, czy istnieją jakieś niepokojące czynniki ryzyka, które powinny zostać poddane dalszemu szczegółowemu badaniu. Moim zadaniem jest potwierdzenie lub wykluczenie podejrzenia o występowaniu zaburzenia mowy. Przesiewowe badania pozwolą w prosty i szybki sposób wyłonić dzieci z problemami w mówieniu oraz na podjęcie właściwych działań terapeutycznych, w których Państwo zaczniecie spełniać bardzo ważną rolę. Liczę na owocną współpracę, która będzie warunkiem skutecznej terapii.
Agnieszka Sadecka
LOGOPEDYCZNA ROZGRZEWKA
TO JEST TEN CZAS,
TO JEST TA CHWILA
NIECH JĘZYK TERAZ KAŻDY WYSILA
TO NIE WYGŁUPY
NIE JAKIŚ ŻART
LOGOPEDYCZNA ROZGRZEWKA
CZAS, START!
Ćwiczenia wspomagające:
Ćwiczymy oddychanie by ładniej mówić
Gimnastyka buzi i języka – język
Gimnastyka buzi i języka – wargi
Gimnastyka buzi i języka – żuchwa i podniebienie
maly-kotek-buzi-gimnastyka-w-wierszykach
jezyk-sportowiec-buzi-gimnastyka-w-weirszykach
rybka-buzi-gimnastyka-w-wierszykach
WARTO WIEDZIEĆ
Podstawowe wiadomości o prawidłowym rozwoju mowy są bardzo istotne dla rodziców. Trzeba wiedzieć, kiedy pojawiają się w mowie dziecka poszczególne głoski. Bez tej wiedzy nie można dziecku pomóc, a przeciwnie – można mu zaszkodzić wymagając od dziecka tego, czemu sprostać nie może, czy też lekceważąc niepokojące sygnały. Na początek postaram się przedstawić podstawowe informacje na temat rozwoju mowy dziecka i norm rozwojowych dzieci w wieku przedszkolnym oraz podam zalecenia dotyczące wczesnej profilaktyki, a także zasad współpracy rodziców z logopedą w przypadku, gdy dziecko uczęszcza na terapię logopedyczną.
Co warto wiedzieć o rozwoju mowy dzieci?
TRZYLATEK:
- Rozumie to, co do niego mówimy i spełnia proste polecenia.
- Pytany podaje swoje imię.
- Próbuje wykonywać codzienne czynności według podanych instrukcji.
- Wypowiada kilkuwyrazowe zdania, mówi chętnie i dużo.
- Zadaje pytania, nie zawsze jasno sprecyzowane.
- Powinien wymawiać prawidłowo: wszystkie samogłoski (nosowe ą może brzmieć jak – om), spółgłoski: p, b, m, f, w, t, d, n, l, ś, ź, ć, dź, ń, k, ch, j, ł. Głoski sz, ż, cz, dż oraz s, z, c, dz mogą być wymawiane jako ś, ź, ć, dź, a głoska r jako l.
- Rozumie i wykonuje nasze poklecenia (zawiera wyrażenia przyimkowe: na, pod, obok, za itp.)
- Rozpoznaje i nazywa podstawowe kolory.
- Pytany odpowiada, co robi.
- Odpowiada na pytania (dlaczego?)
- Potrafi mówić o przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, chociaż czasem myli określenia czasu.
- Jest zaciekawiony poprawnością językową, choć w jego mowie zdarzają się niepoprawne konstrukcje gramatyczne.
- Zadaje bardzo dużo pytań (po co?, jakie?, dlaczego?)
- Stosuje neologizmy dziecięce, gdy nie pamięta lub nie zna nazwy przedmiotu czy zjawiska np. uszolog (lekarz od uszu). Nie należy utrwalać neologizmów i zawsze podawać prawidłową nazwę.
- Powinien wymawiać: s, z, c, dz (twardo z zamkniętymi zębami), głoski sz, ż, cz, dż mogą być wymawiane jako s, z, c, dz, a głoska r jako l.
- Nie powinniśmy zmuszać dziecka do wymowy głoski r, gdyż aparat mowy nie jest jeszcze na to przygotowany i może dojść do wytworzenia nieprawidłowego dźwięku (np. r – tylnojęzykowe).
- Stosuje wypowiedzi wielozdaniowe, odpowiada zdarzenia, opisuje przedmioty i ich zastosowanie, używa różnych przyimków.
- Uwzględnia kolejność zdarzeń i zależności przyczynowo – skutkowe.
- Potrafi wyjaśnić znaczenie słów.
- Dokonuje autokorekty mowy, znikają nieprawidłowości gramatyczne.
- Może wymawiać jeszcze r jako l, a sz, ż, cz, dż jako s, z, c, dz, ale często pojawia się prawidłowe lub hiperpoprawne brzmienie np. rarka zamiast lalka, abo szok zamiast sok.
- Ma opanowane podstawy systemu językowego.
- Powinien wymawiać prawidłowo wszystkie głoski.
- mówi dużo i wyraźnie, wypowiadając wszystkie głoski poprawnie,
- wypowiedzi są poprawne gramatycznie,
- rozumie, co się do niego mówi,
- mówi melodyjnie i swobodnie tzw. czystym głosem (nie nosowo), z zachowaniem intonacji, nie jaka się,
- język w czasie wypowiedzi układa się prawidłowo w jamie ustnej, czyli przeważnie centralnie (nie na boki) i nie wchodzi między zęby.
- Należy jak najwięcej mówić do dziecka podczas zabiegów pielęgnacyjnych, zabaw, codziennych czynności i spacerów. każda sytuacja jest dobra, aby wychowywać dziecko w tzw. „kąpieli słownej”.
- Dostarczać bodźców dźwiękowych, śpiewać, nucić piosenki, słuchać bajek dźwiękowych i uspokajającej lub ożywiającej (zależnie od potrzeb) muzyki.
- Należy obserwować dziecko czy i jak reaguje na dźwięki z otoczenia. Ponieważ dobry słuch jest warunkiem rozwoju mowy, należy zwracać uwagę czy dziecko odwraca głowę w kierunku źródła dźwięku, reaguje na odgłos dzwonka lub telefonu.
- Rozwojowi mowy sprzyja karmienie piersią, ponieważ ssanie to najlepsze w tym okresie ćwiczenie języka i warg. podczas zaspakajania potrzeb pokarmowych niemowlę uaktywnia cały narząd artykulacyjny. Zaburzenie ssania, połykania i żucia zwykle poprzedzają zaburzenia mowy.
- Już w okresie niemowlęcym można stymulować pracę narządów artykulacyjnych poprzez delikatny masaż. Jest on szczególnie wskazany u dzieci z obciążonym okresem okołoporodowym np. gdy występują niedomogi w zakresie ruchomości warg i języka. Masaż taki polega na głaskaniu, delikatnym nacieraniu, wcieraniu czy rozcieraniu języka, dziąseł, policzków i warg, na stymulowaniu narządów mowy kontrastowymi bodźcami smakowymi: słodki krem – kwaśny sok, słony serek – słodki kisiel, zimna kostka lodu – ciepły budyń itp.
- W dzieciach drzemie naturalna skłonność do mówienia, nie należy jej tłumić swoim nadmiernym gadulstwem lub wyręczaniem dziecka w mówieniu. Czasem wystarczy obojętność, cierpka uwaga, brak zrozumienia i czasu na wysłuchanie tego, co dziecko ma nam lub komuś do powiedzenia, aby zahamować ten proces.
- Jeżeli dziecko źle wymawia jakąś głoskę nie należy kazać powtarzać wyrazów zawierających tę głoskę, ponieważ to tylko utrwala złą wymowę. Dziecko nie przygotowane pod względem artykulacyjnym, niedostatecznie różnicujące słuchowo dźwięki mowy, a zmuszane do artykulacji zbyt trudnych dla niego głosek często zaczyna je zniekształcać, wymawiając nieprawidłowo. Utrwalone złe nawyki mowne dziecka trudno jest później skorygować i wydłuża to czas terapii logopedycznej.
- Wypowiedzi osób dorosłych powinny być poprawne bez zmiękczeń.
- Jeżeli zauważono u dziecka opóźniony rozwój mowy warto wybrać się do logopedy i pomyśleć o zapisaniu dziecka do przedszkola lub na zajęcia o zwiększonej ilości kontaktów z innymi dziećmi. W#pływ grupy rówieśniczej mobilizuje do mówienia, a zabawa stwarza sprzyjające sytuacje aktywizujące spontaniczną mowę dziecka.
- utrwalanie z dzieckiem materiału otrzymanego od terapeuty,
- codzienne prowadzenie ćwiczeń z dzieckiem przed lustrem,
- prowadzenie ćwiczeń domowych w atmosferze spokoju, zrozumienia trudności dziecka (pośpiech i nerwowość utrudniają przyswajanie materiału),
- chwalenie dziecka nawet za minimalne osiągnięcia, co znacznie mobilizuje do wysiłku.
PRAWIDŁOWE ODDYCHANIE – WCZESNA PROFILAKTYKA LOGOPEDYCZNA
Sposób oddychania jest bardzo istotny w rozwoju funkcji fizjologicznych. Pierwszy oddech to początek procesu kształtowania się narządu żucia oraz czaszki twarzowej. Prawidłowe oddychanie fizjologiczne powinno odbywać się przez nos przy zamkniętych ustach, co sprzyja prawidłowemu ukształtowaniu się szczęk. Gdy dziecko oddycha przez nos, przepływające powietrze ulega ogrzaniu, częściowemu oczyszczeniu oraz nawilżeniu. Rzadziej pojawiają się infekcje górnych dróg oddechowych. Jeśli natomiast dziecko ma patologiczny nawyk oddychania przez usta, nieogrzane i nieoczyszczone powietrze przedostaje się bezpośrednio do płuc. Dziecko jest wówczas narażone na częste przeziębienia. W przypadku oddychania przez usta cienka błonka śluzowa cieśni gardzieli, osuszona i oziębiona jest bardziej podatna na zakażenia i ulega zapalnemu przekrwieniu. Drobnoustroje bardzo szybko infekują nie tylko drogi oddechowe, lecz także bezpośrednio z nimi połączone ucho środkowe. Nieprawidłowy nawyk oddychania przez usta powoduje również deformacje zgryzu, zaburzenia w rozwoju narządów mowy, a także nieprawidłowy sposób połykania.
Przyczyny oddychania przez usta:
- wszelkie choroby alergiczne oraz skazy wysiękowe, które przyczyniają się do opadnięcia żuchwy i jej cofania;
- przerost migdałka gardłowego;
- przerost migdałków podniebiennych;
- wrodzone, osłabione napięcie mięśni warg;
- nabyte, osłabione napięcie mięśni warg, powstające w wyniku zgryzu otwartego;
- osłabienie napięcia mięśni warg spowodowane nawykowym ssaniem smoczka lub palca
WIELKI BAL U SMERFÓW – ĆWICZENIA LOGOPEDYCZNE
Proponuję zabawę logopedyczną, podczas której rozruszamy język. Zapraszam na języczkowy bal u smerfów.
Smerfy uwielbiają zabawy. Urządzają je, gdy tylko nadarzy się okazja. Wówczas wszystkie smerfy z radości uśmiechają się (rozchylanie warg jak przy uśmiechu, nie pokazujemy zębów). Zabawa rozpoczyna się od od wspólnego powitania i całusów (wysuwamy wargi i układamy w ryjek). Smerfouczta zaczyna się od smakowania lodów ze smerfojagodami (wysuwamy język do przodu i oblizujemy wargi). Robi się śmiesznie i wszystkich ogarnia wesołość. Pora na tańce. Smerfy wymyśliły, że dzisiaj będą tańczyły ich języczki a nie nogi (kierujemy język na górne zęby, potem na dolne, następnie na wargi i w kąciki ust). Atrakcją wieczoru są bańki mydlane (puszczamy bańki mydlane). W rozświetloną noc unoszą się okrzyki zachwytu (wołamy: uuu, aaa, eee – okrzyki powtarzamy kilka razy).
Życzę owocnej zabawy!
STYMULOWANIE ROZWOJU MOWY DZIECKA
WYKORZYSTYWANIE CODZIENNYCH SYTUACJI DO STYMULOWANIA ROZWOJU MOWY DZIECKA
Naturalna gimnastyka narządów mowy dziecka:
- kiedy dziecko ziewa poproś, aby ziewnęło jeszcze kilka razy, zasłaniając usta – nadaj temat takiej zabawie (senny lew),
- gdy na talerzu został ulubiony sos lub rozpuszczony lód – pozwólmy dziecku wylizać go językiem. To ćwiczenie, choć jest mało eleganckie, za to bardzo skutecznie gimnastykuje środkową część języka,
- jeśli dziecko dostało lizaka zaproponuj, aby lizało go unosząc czubek języka ku górze,
- po śniadaniu lub kolacji posmarujmy dziecku wargi miodem, kremem czekoladowym i poproś, aby zlizało je dokładnie – nadaj tej zabawie temat, np. zaproponuj zabawę w misia Puchatka, który odbiera nagrodę za swoje zwycięstwo,
- przy porannym i wieczornym myciu zębów zaproponuj dziecku zliczanie zębów czubkiem języka lub witanie się z nimi w ten sposób, aby czubek języka dotknął każdego zęba osobno,
- korzystając z okazji wspólnego z dzieckiem rysowania, sprawdź czy dziecko potrafi narysować kółko (językiem dookoła warg) lub kreseczki (od jednego do drugiego kącika ust),
- żucie pokarmów, dmuchanie na talerz z gorącą zupą lub dowolne lekkie przedmioty, chuchanie na zmarznięte dłonie, cmokanie, puszczanie baniek mydlanych a nawet popychanie językiem papierowych statków na wodzie to też ćwiczenia aparatu artykulacyjnego.
Zabawy poprzez naśladowanie
- konik jedzie na przejażdżkę. Naśladuj konika stukając czubkiem języka o podniebienie, wydając przy tym charakterystyczny odgłos kląskania,
- wilk gonił zająca i bardzo się zmęczył, wysunął język i dyszy. Wysuń język jak najdalej – pokaż dyszącego wilka,
- huśtawka unosi się do góry, a potem wraca na dół. Otwórz szeroko usta i poruszaj językiem tak, jakby się huśtał (w górę i w dół, od dolnego do górnego wałka dziąsłowego),
- udając ryjek świnki Wysuń obie wargi do przodu, potem połóż na górnej wardze słomkę i spróbuj ją jak najdłużej utrzymać,
- naśladowanie chomika – dziecko wypycha policzki językiem raz z prawej raz z lewej strony. Ćwiczenie wykonuje się przy mocno zaciśniętych wargach,
- język jak żołnierz na defiladzie. Na raz – czubek języka wędruje na górną wargę, na dwa – czubek języka dotyka lewego kącika ust, na trzy – czubek języka na dolną wargę, na cztery – czubek języka przesuwamy do prawego kącika ust,
- język jak malarz (maluje sufit dużym pędzlem). Pomaluj językiem swoje podniebienie, zaczynając od zębów w stronę gardła,
- język jak zjeżdżalnia. Dziecko próbuje zrobić zjeżdżalnię dla krasnoludków ze swojego języka. Opiera czubek języka za dolnymi zębami i unosi do góry jego środkową część. Należy bardzo uważać, aby język nie wysuwał się przed zęby,
- język jak młotek. Dziecko próbuje zamienić język w młotek i uderza o dziąsła tuż za górnymi zębami, naśladując wbijanie gwoździa, udajemy otwieranie i zamykanie drzwi. Dziecko pokazuje jak wargi ściągnięte do przodu, otwierają się i zamykają,
- drzwi do domu otwierają się i zamykają. Wargi to nasze drzwi do domu. Pokaż jak wargi ściągnięte do przodu, otwierają się i zamykają,
- żyrafa wyciąga mocno szyję do góry. Otwórz szeroko usta i spróbuj pociągnąć język do góry, najdalej jak potrafisz,
- słoń ma długą trąbę i potrafi nią wszędzie dosięgnąć. Ciekawe czy potrafisz dosięgnąć językiem do ostatniego zęba na górze i na dole, z prawej i lewej strony.
DRODZY DOROŚLI
Mówienie jest złożona czynnością związana z intensywną pracą mięśni układu oddechowego, fonacyjnego
i artykulacyjnego. W terapii logopedycznej bardzo dużą wagę przykłada się do wytworzenia prawidłowego toru oddechowego dziecka. Opanowanie ich jest niezbędnym warunkiem prawidłowej wymowy.
W zabawach ze słomką dzieci wzmacniają mięśnie oddechowe, ćwiczą podniebienie miękkie i mięśnie warg oraz zwiększają pojemność płuc. Zapraszam zatem do niecodziennej zabawy z dzieckiem. Słomki mogą służyć nie tylko do picia. W proponowanych zabawach posłużą one do nabierania powietrza tak, aby na czubku słomki „Przykleiła się” i utrzymała na chwilę papierowa plamka, kropka bądź kropelka itp. W tym czasie należy papier szybko przenieś na przygotowany rysunek (np. ozdobić piłkę, choinkę, biedronkę). Przed rozpoczęciem zabawy wystarczy przygotować obrazek (można narysować go samodzielnie np. parasol, psa, itp.) następnie wyciąć z dzieckiem potrzebne małe elementy, wybrać słomkę w ulubionym kolorze i przystąpić do zabawy. Obrazki będą weselsze, jeśli zostaną pokolorowane według pomysłu dziecka.
ZESTAW ĆWICZEŃ UŁATWIAJĄCYCH ODDYCHANIE I MÓWIENIE PRZED I PO USUNIĘCIU TRZECIEGO MIGDAŁA
Ćwiczenia oddechowe przy mocno zaciśniętych zębach trzonowych i zamkniętych ustach
Cel:
– zlikwidowanie nosowania
– nauczenie oddychania nosem
1. Równomierny wdech i wydech nosem
– zaczynamy od 3 wdechów i robimy przerwę (5 razy)
– potem – zwiększamy do 4 (5, 6, 8, 10) oddechów (5 razy)
Pomocne:
– przytrzymywanie ustami paska papieru, plastikowego krążka, płytki itp.
2. Wydłużamy fazę wydechową
– wdech i wydech nosem
– w czasie wydechu mruczymy – długo, mówimy spółgłoskę M (Uwaga! Nie dodawać samogłoski Y )
Ćwiczenia warg
Cel:
– wzmocnienie mięśni warg
– nauczanie zamykania ust i zaciskania zębów trzonowych w czasie spoczynku
– zlikwidowanie nawyku otwartej buzi
1. Bardzo mocno zaciskamy zęby trzonowe i usta, potem zwalniamy napięcie warg, powracamy do stanu spoczynku (nie otwieramy ust) – 5 razy
2. Nakładamy wargę górną na dolną i powracamy do stanu spoczynku – 5 razy.
3. Nakładamy wargę dolną na górną i powracamy do stanu spoczynku – 5 razy.
4. Ćwiczenia 2 i 3 na zmianę 5 razy.
5. Dmuchamy przez słomkę – usta obejmują słomkę, potem wciągamy powietrze przez słomkę – przyssanie papierków – 5 razy.
6. Całuski – wysuwamy ściągnięte wargi i cmokamy – 5 razy + wierszyk „Przywitanie”:
Mamo, mamo
Co, co co?
Jadą goście!
No to co?
Dzień dobry, dzień dobry!
Cmok, cmok, cmok.
Ćwiczenia języka
Cel:
– spionizowanie języka przez cofnięcie go od (spomiędzy) zębów
1. Kląskanie językiem
– uśmiech – 5 razy
– ryjek – 5 razy
– uśmiech i ryjek („nożyczki”) na zmianę – 5 razy
2. Przesuwamy czubkiem języka od wałka dziąsłowego za górnymi zębami po podniebieniu wgłęb jamy ustnej i opuszczamy język – 5 razy.
3. Rozcieramy językiem pokarm po podniebieniu – gotowane ziemniaki, miód, masło orzechowe, marmolada, czekolada.
4. Przytrzymujemy językiem przy podniebieniu np. rodzynkę, kostkę czekolady – widać naciągnięte wędzidełko pod językiem – 5 razy.
5. Płuczemy gardło – 5 razy.
6. Powtarzamy po 5 razy: ku, kku, ko, kko, gu, ggu, go, ggo, Uku, ukku, oko, okko, ugu, ugru, ogo, oggo, uk, ukk, ok., okk.
7. Naśladujemy po 5 razy:
– kukułkę – kuku
– żabkę – kum
– koguta – kukuryku
– kurkę – ko ko
– indyka – gul
– grę w piłkę – kop gol
Poniżej do pobrania zalecenia logopedyczne w przypadku wadliwej wymowy:
– głosek ciszących (ś, ź, ć, dź)
– głosek syczących (s, z, c, dz)
– głosek szumiących (sz, ż, cz, dż)
Zestaw ćwiczeń logopedycznych:
Opracowała: Agnieszka Sadecka